18-Sep-2017
Deze zomer was ik voor het eerst van mijn leven in Florence. Ik wilde in ieder geval de twee beroemdste schilderijen van Botticelli zien: La Primavera en De Geboorte van Venus. Misschien zou ik dan wat beter kunnen doorgronden waarom die schilderijen me zo aanspreken.
Een vriend raadde me echter aan om vooral ook de Portinari triptiek van Hugo van der Goes te gaan bekijken. Ik kende dat werk niet, maar toen ik er oog in oog mee kwam te staan sprongen de tranen me in de ogen.
Waarom?
Als ik in een museum veel altaar-drieluiken zie dan gaan op een gegeven moment al die gemaniëreerd vrome gezichten me tegenstaan. Vooral daar waar op de zijpanelen opdrachtgevers en geestelijke hoogwaardigheidsbekleders, met devote gezichten en samengevouwen handen staan te dringen om ook plekje in de vereeuwiging te bemachtigen, Dan denk ik vaak: "Wat een schijnheilige ego-vertoning, hoeveel machtswellust, machtsmisbruik en seksuele uitspattingen schuilt er achter die uitgestreken gezichten".
Maar toen ik de Maria van Hugo van der Goes zag dacht ik dat niet. Ik dacht dit kan niet anders dan echt zijn.
Ik denk dat van der Goes van een echte, diep doorvoelde, devotie doordrongen moet zijn geweest toen hij dit werk schiep. Zes eeuwen later raakt dat nog steeds.
Je kunt je afvragen hoe die devotie in dat schilderij wordt opgeroepen. Wat opvalt is dat iedereen, ook Maria, een heel eerbiedige afstand tot het kindje Jezus bewaart, waardoor er als het ware een grote ruimte ontstaat. Maar dat is techniek. Natuurlijk beheerste van der Goes zijn vak, maar ik denk dat voor echte bezieling, die na 600 jaar nog een vonk kan doen overspringen, meer nodig is dan puur techniek.
En bij dat alles is het volstrekt onbelangrijk dat ik waarschijnlijk heel anders denk over de Goddelijkheid van Jezus Christus dan Hugo van der Goes. Daar gaat het niet om. Het gaat om dat respect, dat ontzag en die devotie zelf. Dat is waar de waarde in zit.
Zo op het eerste gezicht lijkt het erop dat we een enorme verarming hebben ondergaan omdat door de secularisering van onze cultuur een heel belangrijke inspiratiebron voor devotie verloren is gegaan.
Maar je hoeft helemaal niet in iets te geloven om je te laten doordringen met een diep ontzag, en devoot respect. Je hoeft alleen maar bewust om je heen te kijken naar het heelal, de natuur, de menselijke geest, de wisselwerking tussen geest en materie en oneindige veelvormigheid van cultuur-uitingen van de mens. Voor bijna alles geldt dat hoe beter we naar iets kijken, des te meer facetten zich ontvouwen. Bij alle aspecten van het bestaan lijkt sprake te zijn van een schier oneindige gelaagdheid.
Neem het leven op aarde Als je de namen van alle bekende soorten dieren op een lijst onder elkaar zou zetten (regelafstand 5 mm), dan werd die lijst 10 kilometer lang. Men vermoedt dat het werkelijk aantal dieren nog minstens drie maal zo groot is. Dat zijn dan alleen de dieren. Er zijn ook nog virussen, bacteriën, eencelligen, schimmels en planten.
En naast die gigantische diversiteit aan levensvormen is er ook sprake van een zo mogelijk nog grotere complexiteit, zoals de complexiteit van de bouw en van het functioneren van al die organismen of die van de enorme hoeveelheid uiterst subtiele biochemische processen en evenwichten die zich alleen al in een enkele cel afspelen. Die complexiteit wordt nog eens exponentieel vergroot door interacties tussen al die soorten.
Dat is met geen mogelijkheid te bevatten voor een mens, daar past alleen maar diep ontzag.
En de Botticelli’s? Het viel een beetje tegen. Het was zo druk dat het me niet goed lukte de schilderijen op me in te laten werken. Dus ik vraag me nog steeds af wat me daarin zo raakt. Voor mij stralen die schilderijen zuiverheid uit Ik ervaar ze als een soort onbezoedelde zuivere odes aan de schoonheid en de kracht van de vrouw, Maar misschien zegt dat meer over mij dan over Botticelli.
(Je kunt op de afbeeldingen klikken om de volledige schilderijen van Botticelli en van der Goes te zien)
Breng dit blog onder de aandacht van een vriend
* verplicht veld
09-May-2016
15-Nov-2019
20-Oct-2019
19-Mar-2019
16-Nov-2018
30-Oct-2018
16-Oct-2018
03-Oct-2018
25-Sep-2018
18-Sep-2018
11-Sep-2018
09-Sep-2018
28-Sep-2017
18-Sep-2017
29-May-2017
15-Apr-2017
24-Mar-2017
24-Feb-2017
04-Feb-2017
28-Jan-2017
08-Jan-2017
26-Dec-2016
09-Dec-2016
23-Nov-2016
15-Nov-2016
03-Nov-2016
16-Oct-2016
07-Oct-2016
25-Sep-2016
15-Sep-2016
03-Sep-2016
27-Aug-2016
19-Aug-2016
07-Aug-2016
30-Jul-2016
12-Jul-2016
02-Jul-2016
28-Jun-2016
20-Jun-2016
14-Jun-2016
06-Jun-2016
30-May-2016
23-May-2016
16-May-2016